Kinderen met een taalontwikkelingsstoornis (TOS) lopen meer risico op lees- en spellingsproblemen dan zich typisch ontwikkelende kinderen. Het risico wordt groter als deze kinderen ook een spraakontwikkelingsstoornis (SOS) van fonologische aard hebben. We weten echt nog onvoldoende op wat voor manier de talige en fonologische ontwikkeling samengaan met geletterdheidsproblemen. Het is ook nog niet duidelijk in hoeverre behandeling op jonge leeftijd deze problemen kunnen voorkomen of verzachten. Om dit te achterhalen, is het onderzoeksproject Lezen na Vroegbehandeling gestart.
In 2018 is er bij de NSDSK onderzoek gedaan naar het effect van de behandelgroep ZON, die zich richt op het behandelen van spraakontwikkelingsstoornissen bij kinderen met TOS. Deze fonologiegerichte behandeling werd afgezet tegen de meer algemene behandeling die geboden wordt in de STER-behandelgroepen voor kinderen met TOS. Uit dit onderzoek bleek dat de fonologiegerichte behandeling een gunstiger effect heeft op de fonologische ontwikkeling dan de algemene TOS-behandeling. In het onderzoek Lezen na Vroegbehandeling onderzoeken we of de fonologiegerichte behandeling ook een gunstiger effect heeft op de geletterdheidontwikkeling van kinderen met TOS.
Door middel van dit onderzoek willen we de volgende onderzoeksvragen beantwoorden:
In dit follow-up onderzoek benaderen we de (ouders van) kinderen nogmaals die mee hebben gedaan met het eerdergenoemde onderzoek. We vergelijken de taal-, spraak- en geletterdheidontwikkeling van twee groepen: kinderen met TOS en SOS die de fonologiegerichte behandeling hebben gehad en kinderen met TOS en SOS die de algemene TOS-behandeling hebben gehad. We gebruiken de logopedische en psychologische gegevens uit het eerdere onderzoek. De ouders en de leerkrachten worden gevraagd om een vragenlijst in te vullen over de taal- en geletterdheidontwikkeling van hun kind/leerling. We vragen bij school ook de CITO-scores op die gericht zijn op de taal- en geletterdheidontwikkeling. Bij het kind nemen we testen af om de geletterdheid in kaart te brengen.
Op basis van deze verzamelde data kunnen we een vergelijking maken tussen de groepen kinderen en kunnen we relaties tussen ontwikkelingsdomeinen bekijken. Hierdoor kunnen we achterhalen hoe de geletterdheidontwikkeling verloopt bij kinderen met TOS en SOS, en het type behandeling hierop van invloed is.
Mei 2023 tot mei 2025
Dit project wordt uitgevoerd door de NSDSK in samenwerking met Prof. Elise de Bree van de Universiteit Utrecht. Een ervaringsdeskundige ouder helpt mee in het onderzoek. In de klankbordgroep van het project zitten Suzan van Raamsdonk (FOSS), Annette Scheper (Kentalis), Lizet Ketelaar (NSDSK) en Britt Hakvoort (Auris).
Dr. Iris Duinmeijer – NSDSK (projectleider)
Prof. Dr. Elise de Bree – Universiteit Utrecht
Maaike Wolfs-Diender MA – NSDSK
Margoke Nijssen MA – NSDSK